НАҚШ ВА МАҚОМИ ЗАНОН ДАР ҶОМЕАИ ТОҶИКИСТОН
Занону модарони мо ҳанӯз дар оғози даврони Истиқлоли давлатӣ ба хотири ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои худ ва ба эътидол овардани вазъи кишвар азму талош карда, дар роҳи расидан ба сулҳу субот ва Ваҳдати миллӣ саҳми арзишманд гузоштанд.
Эмомалӣ Раҳмон

Дар таъриху фарҳанги халқи тоҷик иззату эҳтироми зан – модар ҳамеша ҷойгоҳи махсусро дорад. Зеро, зан- модар аввалин мураббии инсон аст ва тарбияи ҳар як шахс аз домони поки ӯ оғоз мешавад. Зан ҳамчун модар тамоми хислатҳои неки инсониро ба кӯдак ба таври табиӣ интиқол медиҳад ва ҳар рафтору ахлоқи модар ба ақлу хислати фарзанд таъсири бевосита мегузорад. Аз ин ҷост, ки агар зан – модар бомаърифату босавод гардад, давлату миллат ҳам ботаълиму ботарбия мегардад. Бинобар ин, ба ҷо овардани иззату эҳтиром нисбати модарону занон ва бонувону духтарон, вазифаи мардону писарон ба шумор меравад.
Ба шарофати Истиқлоли давлатӣ ва бо дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мақоми занону бонувон дар ҷомеа баланд гашта, фаъолияти онҳо дар вазифаҳои роҳбарии шохаҳои гуногуни ҳокимияти давлатӣ, дигар соҳаҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, корхонаҳои давлатӣ ва бахши хусусӣ бамаротиб афзоиш ёфт.
Тибқи маълумоти оморӣ 49,3 фоизи аҳолии кишварро занон ташкил медиҳанд ва имрӯз дар кишвар соҳае нест, ки занону бонувон дар он фаъолияти пурсамар надошта бошанд .
Занону духтарони лаёқатманд ва кордону ташаббускор ба хизмати давлатӣ ва идоракунии давлатӣ торафт бештар ҷалб гардида истодаанд. Инчунин,саҳми занону духтарон дар рушди соҳаҳои илму маориф, фарҳанг, тандурустӣ ва дигар самтҳои ҳаёти иҷтимоиву иқтисодии кишвар торафт афзун шуда истодааст.
Ҳоло дар кишвар 25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд. Имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувону занони кишвар ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошанд.
Дар замони соҳибистиқлолӣ зиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд, яъне соҳиби маълумоти олӣ гардидаанд. Аз оғози ҷорӣ гардидани квотаи президентӣ, яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро бо квотаи президентӣ хатм кардаанд. Илова бар ин, зиёда аз 35 ҳазор духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда, соҳибмаълумот шудаанд. Ҳоло аз 214 ҳазор нафар донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар 90 ҳазор нафар ё 42 фоизро духтарон ташкил медиҳанд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди расидан ба Истиқлоли давлатӣ ба гирдоби ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ афтод. Дар он айёми бисёр мудҳишу вазнин, ки фаъолияти сохтору мақомотҳои давлатӣ пурра фалаҷ гардида буданд, занону модарони тоҷик барои ба эътидол овардани вазъи кишвар азму талош варзида, дар роҳи расидан ба сулҳу субот ва ваҳдати миллӣ саҳми арзандаи худро гузоштанд. Айни ҳол, ҳазорҳо нафар занону бонувони қавиирода ва ҷасуру далери кишвари мо дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳ ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хизмати Модар – Ватанро адо карда, дар ҳифзи марзу буми кишвар ва тартиботу оромии ҷомеа баробари мардон адои вазифа карда истодаанд.
Ҳукумати кишвар, барои дастгирӣ ва ҳалли мушкилоти занону бонувон тамоми тадбирҳои заруриро амалӣ карда истодааст. Ҳоло дар ин самт якчанд стратегияву консепсия ва барномаҳои давлатӣ қабул гаштаанд. Пеш аз ҳама, Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 ноябри соли 1994, ки баробарии ҳуқуқу озодиҳои мардону занонро кафолат медиҳад ва баробари ин, як қатор барномаҳои давлатӣ ва стратегияҳо миллӣ ,аз ҷумла “Барномаи давлатии тарбия, интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳои роҳбарикунанда аз ҳисоби занону бонувони болаёқат барои солҳои 2017–2022” ва қабули барномаи нави мазкур барои солҳои 2023-2030, “Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011–2020” ва нақшаи амалисозии он барои солҳои 2015–2020 ва қабули Стратегияи нави мазкур барои солҳои 2021 – 2030 ва нақшаи амалисозии он барои солҳои 2021 – 2025 таҳия ва ба тасвиб расонида, давра ба давра амали шуда истодаанд.
Бо мақсади ҳифз ва таъмини ҳуқуқу манфиатҳои занону оила ва барои кӯмаки ҳамаҷониба дар баланд бардоштани мақоми занон дар ҷомеа Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд. Дар баробари ин, дар кишвари мо, дигар санадҳои ҳуққуқӣ ва барномаҳои давлатӣ қабул шуданд, ки барои баланд бардоштани мақоми занон дар ҷомеа кафолат медиҳанд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Созмони Миллали Муттаҳид ҳамкории судманд менамояд ва Конвенсияи ин Созмонро дар бораи барњам додани тамоми шаклњои табъиз нисбати занон, Эъломияи умумии ҳуқуқи башар ва дигар конвенсияҳои байналмилалӣ оид ба муњофизати њуќуќи инсон, занон ва кӯдакон пурра дастгирӣ менамояд.
Кишвари мо, ҳамчунин бо Иттиҳоди Аврупо, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо ва бо сохторҳои минтақавӣ Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони ҳамкории Шанхай нисбат ба масъалаҳои гендерӣ ва баланд бардоштани мақоми занон дар ҷомеа ҳамкорӣ менамояд.
Занону духтарони ҳунарманди тоҷик ғайр аз кору фаъолияти пурсамар дар соҳаҳои мухталифи кишвар дар озмунҳои минтақавӣ ва байналмилалӣ низ иштирок карда, соҳиби ҷоизаву ҷойҳои ифтихорӣ гардида истодаанд. Дар ин росто, онҳо имрӯз эҳёкунандаву нигоҳдоранда ва тарғибкунандаву посдорандаи фарҳангу таърих ва анъанаҳои миллии халқи тоҷик мебошанд. Маҳсули эҷоди бонувони ҳунарманд ва чеварону заргарони тоҷик дар якчанд намоишгоҳҳои сатҳи минтақавию ҷаҳонӣ гузошта шуда, маҳорату истеъдоди занону бонувони моҳири тоҷик баҳои баланд гирифт.
Ҳамин тариқ, маҳз ба шарофати Истиқлоли давлатӣ ва дастгириҳои ҳамаҷонибаи Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, мақоми занону бонувон дар тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа боз ҳам баланд гашт ва вазъи иҷтимоии онҳо беҳтар шуд. Кишвари мо, минбаъд ташаббусҳои занону бонувонро ҳамаҷониба дастгирӣ карда, барои баланд бардоштани мақом ва сатҳи маърифати онҳо, аз ҷумла омӯзонидани илму дониш, касбу ҳунар ва муҳайё кардани ҷойҳои корӣ ҳамаи тадбирҳои заруриро меандешад. Вобаста ба ин, занону бонувон ҳунару истеъдод, кӯшишу ғайрат, қобилияти ташкилӣ ва маҳорату кордонии худ худро ҷиҳати татбиқи сиёсати давлатӣ ва пешрафту ободии ҷомеа равона намоянд. Зеро, саҳми онҳо дар рушду инкишофи давлат ва ҳалли масъалаҳои муҳими ҷомеа бузург арзёбӣ мегардад.
Ҳошимов Фирӯз Ҷабборович,
муаллими калони кафедраи
ҷомеашиносии ДИС ДДТТ
дар ш.Хуҷанд