Муҳимтарин дастовардҳои илмӣ ва ихтироот:
Аввалин бор китобҳои “Методикаи таълими химия ва корҳои лаборатории он”, “Ҳалли масъалаҳои химиявӣ” ва “Пешомадҳои саноати химия”-ро бо забони тоҷикӣ навишта шудааст (ниг. ба рўихат). Аввалин бор пайвасти комплексии рений (˅) бо лигандҳои махсуси фосфорорганикӣ синтез, тадқиқ ва омўха шуд (дар донишкадаи технологии ба номи Ленсовети шаҳри Ленинград (ниг. Ба рӯйхати автореферат ва рисолаи номзадӣ). Аввалин бор йоди таркиби чормағзи сабзи норасидаро миқдоран ҷудо намуда ва барои ҷудо кардани он асбоби махсус сохта шуд (ниг. Патент ва шаҳодатномаи ихтироот).
Ихтироот ва кашфиёт: Оид ба шаҳодатномаи муаллифӣ ва патенти ихтироот ва кашфиёт: Усулҳои ҷудо кардани йод аз пӯсти чормағзи юнонӣ Шаҳодатномаи муаллифии ихтирооту кашфиёт (бо ҳаммуалифии Шерматов М., Тухтасунов О.) Таҳти рақами 0273/10, TJ аз 02.08.2010 с.
Дар хусуси усулҳои ҷудо кардани йоди таркиби пардаи чормағз ва таркиби пўсти норасидаи чормағз корҳои илмӣ–тадқиқотиро дар озмоишгоҳи физикаи ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров бо ҳамроҳии профессор Шерматов М. гузаронидем. Барои ин тадқиқоти гузаронидашуда ба олимони номбурда шаҳодатномаи муаллифии (№273/10) ихтироъкор дода шуд.
Шаҳодатномаи муаллифӣ: Усулҳои ҷудо кардани йод аз пӯсти чормағзи юнонӣ Шаҳодатномаи муаллифии ихтирооту кашфиёт (бо ҳаммуалифии Шерматов М., Тухтасунов О.) Таҳти рақами 0273 TJ аз 02.08.2010 с.
Патент оиди ихтироот ва кашфиёт: (Ҳаммуалифии Шерматов М., Тухтасунов О.) Патент ба ихтироот оид ба дастгоҳи “Ҳосилкунии йод аз пӯсти сабзи чормағз” аз тарафи маркази миллии патенту иттилооти вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон сазовор гардонида шуд. Ин патент ба ихтироот оид ба дастгоҳи “Ҳосилкунии йод аз пӯсти сабзи чормағз” аз тарафи маркази миллии патенту иттилооти вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 22 феврали соли 2013, № 437 дода шуд. Дар озмоишгоҳи назди кафедра барои ҷудо кардани йод, пусти сабзи онро аз чорммағз ҷудо намуда, онро маҳин кўфта, дар шкафи қоқкуни хушк намудем. Баъд онро ба колба ворид намуда, ба болояш спирти 96% рехтем, баъди гарм кардан йоди буғшударо дар колбаи дигар конденсатсия намуда, онро хунук карда, йоди моеъро аз он ҷудо кардем. Таҷриба ва ташхиси гузаронида нишон дод, ки миқдори йоди дар равған ва мағзи чормағз буда, барои табобати бемории ҷоғар кифоя аст. Трибромоксиди-/4-хлор-метил-2-гидроксо1,2,3,2-диоксафосфалан рения (V) обладающий антитиреоидной активностҳ. (Ҳаммуаллифон: Боситова С.М., Ашурова Н.Ҳ.). Авторское свидетелҳство №1132515 по заявке №3560965 с приоритетом от 29 дек. 1982 г. заргист. I сент.1984.
ШАРҲИ МУХТАСАРИ ИХТИРООТИ “УСУЛҲОИ ҶУДО КАРДАНИ ЙОД АЗ ПӮСТИ ЧОРМАҒЗИ ЮНОНӢ”
Аввалин бор йоди таркиби чормағзи сабзи норасидаро миқдоран ҷудо намудем. Мувофиқи пешниҳоди муаллифон Шерматов М., Қобилов Н.Қ., Тухтасунов О. шаҳодатномаи муаллифии ихтирооту кашфиёти “Усулҳои ҷудо кардани йод аз пӯсти чормағзи юнонӣ” таҳти рақами 0273/10, TJ аз 02.08.2010 сол аз тарафи Маркази миллии патенту иттилооти Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шуд.
Дар хусуси усулҳои ҷудо кардани йоди таркиби пардаи чормағз ва таркиби пўсти норасидаи чормағз корҳои илмӣ–тадқиқотиро дар озмоишгоҳи физикаи ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров бо ҳамроҳии профессор Шерматов М. гузаронидем. Барои ин тадқиқоти гузаронидашуда ба олимони номбурда шаҳодатномаи муаллифии ихтироъкор дода шуд.
Муаллифон дар таркиби чормағзи норасидаи сабз мавҷуд будани йодро тадқиқ намуда, барои табобати бемории ҷоғар (зоб) истифода намудаанд, ки натиҷаи хуб дод. Муҳимаш дар он аст, ки ин мавод дар Тоҷикистон хеле зиёд буда, истифодаи он дар муддати кӯтоҳ ба бемории ҷоғар шифо бахшид.
ШАРҲИ МУХТАСАРИ ИХТИРООТИ (ПАТЕНТИ) “СОХТОР БАРОИ ҶУДО КАРДАНИ ЙОД АЗ ПӮСТИ САБЗИ ЧОРМАҒЗ”
Барои миқдоран ҷудо кардани йод дар истеҳсолот асбоби махсус сохта, барои амалӣ гардонидани он дар корхонаҳо пешниҳод карда шуд, ки мувофиқи он Гувоҳномаи (Сертификати) ихтироъи нахустпатенти TJ № 561 “Сохтор барои ҷудо кардани йод аз пӯсти сабзи чормағз” ба муаллифон Қобилов Н.Қ., Шерматов М., Тӯхтасунов О. ва Холов А. аз тарафи Маркази миллии патенту иттилооти Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шуд. Ин ихтироот ба соҳаи илми химия тааллуқ дорад, ки онро дар соҳаҳои тиб ва саноати хӯрокворӣ истифода мебаранд.
Сохтори ин асбоби махсус дар Навиштаҷоти ихтироот ба патент оварда шудааст, ки нусхаи он дар замима пешниҳод карда мешавад.
Патент ба ихтироот оид ба дастгоҳи “Ҳосилкунии йод аз пӯсти сабзи чормағз” аз тарафи маркази миллии патенту иттилооти вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз санаи 22 феврали соли 2013, № 437 дода шуд. Дар озмоишгоҳи назди кафедра барои ҷудо кардани йод, пӯсти сабзи онро аз чормағз ҷудо намуда, маҳин кўфта, дар шкафи қоқкунӣ хушк намудем. Баъд онро ба колба ворид намуда, ба болояш спирти 96% рехтем, баъди гарм кардан йоди буғшударо дар колбаи дигар конденсатсия намуда, онро хунук карда, йоди моеъро аз он ҷудо кардем. Таҷриба ва ташхиси гузаронида нишон дод, ки миқдори йоди дар равған ва мағзи чормағз буда, барои табобати бемории ҷоғар кифоя аст.