Терроризм Ватан, забон, наҷод ва дин надорад. Ин бадбахти олам- шумуле гардидааст, ки ба муқобили он якҷоя мубориза бурда ба ҳам ди- гар кӯмак расонида , тадбирҳои худро мувофиқ сохтан зарур аст. Дар ибтидои қарни XXI инсоният бо хатари ҷиддие, ки ба бақои одаму олам таҳдид менамояд рӯ ба рӯ гаштаавст, ки номи он терроризми байналми- лали мебошад. Албатта, онҳое ки мегӯянд терроризм хеле чуқур буда, ба базаи иҷтимоии он, ба асосҳо ва ё пояҳои идеологӣ, таърихӣ- фарҳан- гӣ ва ҷаҳонбинии он иртибот доранд. Ҳоло касе гуфта наметавонад, ки якумин амалиёти террористӣ кай ва дар куҷо ва ба кадом мақсад рух додааст. Дар аҳли қадим, асрҳои миёна ва давраи нав ҳам одамони алоҳида ва ҳам гурӯҳҳои муштаккили сиёсию мазҳабие буданд, ки ба гардани дигарон бор намоянд. Дар ин ҳам амалҳои террористӣ боиси кушта шудани теъдоди зиёди одамони бегуноҳ мегардид.охири қарни XIX ва XX амалҳои террористӣ хеле васеъ мегардад. Амалёти террорис- тӣ, ки 11-сентябри соли 2001 дар Иёлоти Муттаҳидмаи Амрико анҷом дода шуд бо бераҳмӣ, густоҳӣ ва одамони қурбоншуда бесобиқа мебошад. Ҳанӯз як сол нагущашта, террористон 23-26 октябри соли 2002 дар Москав кӯшиш гузаронидаи чунин амалиётро бо гаравгон гирифтани зиёда аз ҳазор тан мардуми бегуноҳ намуданд, ки дар на- тиҷаи амалиёти зидди террорист даҳҳо нафаз шаҳрвандони бегуноҳи Маскав ба ҳалокат расидаанд. Терроризм содир намудан амалҳое ме- бошад, ки ба одамон хатари марг ба миён меоваранд, истифодаи он мақсади ҷисмонан бе тараф кардани рақиби сиёсӣ, вайрон кардани бехатарии ҷамиятӣ, тарсонидани таъсир барои аз тарафи ҳокимият қабул кардани қарорҳо мебошад. Зӯроварӣ, зулм, фишороварӣ таҳқир ва паст задани шаъну шарафи инсон хусусан гурӯҳҳои дигари этиникӣ аз ҷониби ҷомеа ва давлат муҳим аст, эътирозро ба вуҷуд оварда, ки он мумкин ба ифратгароӣ сабзида расад.
Ифратгароӣ дар кадом шакл набошад, онро мо қабул надорем, чунки он ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандон поймол мекунад. Қайд кардан ҷоиз аст, ки ифратгороӣ асосҳои маънавии ҷомеъаро вайрон намуда, амнияти минтақа, тамоми ҷаҳон, аз он ҷумла ба амнияти Ҷум-ҳурии Тоҷикистон ҳам таҳдид мекунад. Ба муқобили ифратгароӣ бояд ҳама мубориза баранд. Имрӯз терроризм беш аз пеш хусусиятҳои фаро -миллӣ ва глобалӣ касб мекунад. Он дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон доман паҳн карда, хатарӣ иҷтимоӣ доард ва барои амнияти давлатҳои алоҳида ва минтақаҳо воқеъан дтаҳдид эҷод менамояд. Мутасифона дар гӯшаҳои гуногуни ҷаҳон фаъолшавии созмонҳои террористӣ ва ташкилоту созмонҳои маблаѓгузори онҳо ба мушоҳида мерасад.
Дар замони мо, ки пур аз таззод, мушкилот, ихтилофу зиддиятҳост, доир ба афзудан ва густариши терроризм ва дигар густариши терроризм, фундаментализм, экстремимзм ва дигар зуҳуроту падидаҳои номатлубу хатар авзо зиёд ҳарф мезананд ва менависанд.
Истилоҳи «Терроризм» (аз калимаи лотинии «terror») сарчашма гирифта, маънояш «Тарс ва ваҳм» аст. Террористон мехоҳанд, мақсаду мароми худро бо роҳи зӯроварӣ, куштор, тарсу ваҳм амалӣ созанд. Террор кардан, ҷомеаро ба ҳолати тарсу ваҳшат ва ноумедӣ афкандан аст. Нахус- тин баҳсу мунозираҳо миёни мутафиккирон, диншиносон ва баъзе уламои ҳуруфотпараст ва тундрави дин ҳанӯз дар дунёи қадим ба миён омада, мак- табу равияҳои гуногуни диншиносӣ, андешаву афкор ва осори диншиноси Ѓарбу Шарқ равшангири ин гуфтаҳост. Сиёсати динии давлатии адабқудрати собиқ шӯравӣ, ки замоне ҷумҳурии мо низ таркибии он буд, бар пояи атеизм ва ҷаҳонбинии атеистӣ асос ёфта буд. Бо андешаи мутафаккири машҳури немис К. Маркс «Дин барои мардум афюн аст» шиор ба моҳияту мақсади муносибат ба дин қарор дода шуда буд.
Бо мақсади татбиқ ин сиёсат муборизаи гусурдаву оштинопазир алайҳи дин ва ҳар гуна эътиқоди дини тақозо мекард, ҷиҳати аз байн бурдани ба истилоҳ, боқимондаҳои динӣ, кӯҳанпарастӣ, ҳуруфо аз шуури мардум зудудани ҳар гуна андешаи динӣ, аз ҷомеа решакан кардани дини тадбирҳои гуногун андешида, амалӣ карда мешуд. Аммо мубориза алайҳи дин ва этиқоди динӣ дар аксари мавридҳо натиҷаи баръакс медод ва вокуниширо бармеангехт.
Экстремизм – аз калимаи франсузи «extremisme»ва лотинии «extremus» гирифта шуда, маънои аслиаш ифтирогароӣ, тундравӣ, фикру андешаҳо ва амалҳои тундравона, аз ҳад гузаштан аст. Экстремист шахсест, ки дар фаъолияти худ ҷонибдори амалҳои якравӣ аст. Ин амалу зуҳурот метавонад, дар тамоми соҳаҳои инсон дар дин, сиёсат, идеологи, илм ва ҳатто варзиш низ ба миён ояд. Мутасифона, дар олами ислом равиҳое низ арзи вуҷуд кардаанд, ки баъзе амлҳояшон ба фитнакориву тафриқаандозӣ равона гардиданд. Ин ба моҳияти дини мубини ислом мухолиф аст ва он иснод меорад. Дар замони мо шахсоне, ҳизбу ҳаракатҳо ва созмонҳое, ки кӯшиш менамояд, мақсаду маром, ѓояву андеша, афкори ва нақшаҳои худро бо ҳар роҳу васила ва ҳатто, бо амалҳои тундравона амалӣ созанд. Ба ақидаи аксари муҳаққиқон, сиёсатшиносон, рӯзноманигорон экстре – мизм бештар аз ҳама дар соҳаи дин дучор меояд ва ин падида дар тамоми гӯшаву канори сайёраи мо ба амал омадааст. Сабабу решаҳои он дар чист ва омилу ангезаҳои он кадомҳоянд? Ба ин савол ҷавобу дақиқу мушаххас додан душвор аст. Ба ҳар ҳол баъзе сабабҳо, решаҳо омилҳо ва ангезаҳои асосӣ ва умумии онро номбар кардан мумкин аст: Аввалан, афзудан ва густариши ҳисси маъюсӣ, ноборавӣ ва парешонӣ аз зиндагӣ. Дуюм, ҷарайёни бошиддати ҷаҳонишавӣ (глобализатсия) олами моро таѓйир медиҳад, тамаддун, фарҳанг, анъана, урфу одат, дину мазҳаб ва суннатҳои анъанавиро заиф месозандва ҳатто тамоман ва аз байн мебаранд. Натиҷаи он на ҳама вақт мусубату дилхоҳ аст ва ин падида эҳсоси нотавонӣ, заифӣ, маъюсӣ ва дар бисёр маврид нафрат, эътироз ва муқобилиятро дар ба миён меора. Ин омил метаваона, боиси бегонагӣва ҷудоӣ аз равандӣ ягонагӣ, ҳамкорӣ, ҳамзистӣ, таҳамммулпазирӣ гардад. Сеюм омиле ки дар ҷаҳони ислом, дар байни мусулмонон ривоҷ ёфтааст – ин эҳсоси беадолатиӣ ба ислом ва пайравони он аст.
Экстркмизм як чанд шаклҳои худро дорад:
Экстремизми миллатдорӣ; Экстремизми динӣ; Экстремизми наврасон ва ҷавонон; Экстремизми экологӣ; Экстремизми зидди ҷаҳонишавӣ; Экстремизми ахлоқӣ мебошанд.
Ҳар яке аз ин шаклҳо дорои хусусияти худ мебошад, аммо он зуҳуроти харобиовар, таҷовузкорона, бераҳмона, ки ҳадафи равшан надорад, бо ҳам мепайвандад. Амалиёти сиёсии экстремизм дар шаклҳои гуногуни фаъолияти иҷтимоӣ чун шӯриш, фаъолияти исёнгарона ва тероризм хотима меёбад. Терроризм ҳамчун падидаи мураккаби иҷтимоӣ – сиёсӣ ва ҷиноӣ аз зиддиятҳои дохилӣ ва берунаи рушди иҷтимоӣ вобастпа мебошад. Терроризм ин ҳадиди бисёрҷониба ба манфиатҳои ҳаётан муҳими шахс, ҷамият ва давлат, ки яке аз навъҳои аз ҳама хатарноки ифротгарии сиёсӣ дар тарозуи ҷаҳонӣ ва минтақавӣ мебошад, муайян карда шудааст.
Терроризм ва ифротгароӣ бо ҳамлаи оқибатҳои даҳшатбору берахмонаи худба проблемаи ҷиддитарини инсоният дар асри XXI табдил ёфтааст. Бинобар ин зарур аст, ки фаъолияти тамоми сохторҳои давлатию ҷамъиятиро барои таъмини боэътимоди сулҳу суббот, ҳаёти осишта ва амнияти кишварамон равона месозем.
Н.и.ф., дотсент Исмоилова М.